170

 جایگاه زالو در طب سنتی ایرانیان

 شیخ‌الرئیس ابن‌سینا باب مبسوطی پیرامون زالو دارد و چنین می‌فرمایند :
«از زالوهایی که کرک‌ریز و نرم دارند یا لاجوردی رنگ هستند پرهیز کنید زیرا دچار غشی، خونریزی، تب، سستی و قرحه‌های بدخیم خواهید شد. از زالویی استفاده شود که در آب‌های خزه‌دار که محل زیست قورباغه‌هاست نمو کرده و نه زالویی که در آبهای گل‌آلود سیاه بوده است. زالو بهتر است «حجامت» خون تباه را از عمق بدن بیرون می‌کشد. زالو را ابتدا سرازیر نگهدارید تا استفراغ کند و محتویات شکمش بیرون آید سپس اندکی خون بره به او بدهید. سپس مواد چسبنده و کثیف بدن او را با بوراکس پاک کنید ] استفاده از مواد صابونی عطردار مضر است[ و جایی را که می‌خواهید زالو بگذارید با دست مالش دهید تا سرخ شود. اگر جای زالو انداختن را با گل سرشور یا خون اندود کنند. زالو بهتر می‌چسبد. بهتر آن است که پس از جدا شدن زالو، محل گزش او را حجامت برنهید تا احیاناً اگر آزاری و عفونتی براثر نیش زالو عارض شده، از بین برود اگر پس از زالو اندازی خون بند نمی‌آید مازوج سوخته، نوره، خاکستر یا سوده نرم ] یا پودر باقلا و زردچوبه[ استعمال شود. زالو اندازی برای بیماری‌های پوست از قبیل جوش‌ها، دمل‌ها، لکه‌های سیاه و نقطه‌های سیاه و سپید و . . . مفید است.»
در طب عامیانه نیز زالو در کوچه و بازار به فروش می‌رسیده و تا حدود سی‌سال قبل، همه می‌دانستند که برای علاج زخم چرکین و دمل بهترین درمان زالو اندازی است. یا برای پیشگیری از فساد دهان و لثه و داشتن دندانهای محکم باید بناگوش را زالو گذاشت. مخبرالسلطنه در کتاب خاطرات و خطرات حکایتی جالب نقل می‌کند : «جهانگیرخان وزیر صنایع دچار قانقریا شد و دکتر تولوزان فرانسوی (پزشک مخصوص دربار) دستور به قطع پای ایشان داد. آشنایان جهانگیرخان با قطع پا مخالفت ورزیده و میرزاحسن‌خان جراح‌باشی محله را به عیادت جهانگیرخان آوردند. او پس از معاینه گفت به من یازده روز فرصت دهید تا این پا را معالجه کنم. میرزاحسن در سه نوبت زالوی زیادی به پای بیمار انداخت و پس از یاده روز از تولوزان فرانسوی دعوت کردند که پا را ملاحظه کند. تولوزان وقتی پا را دید، بهبود آن را تأیید کرد و از اینکه قبلاً به میرزاحسن ناسزا گفته بود معذرت خواهی کرد و دویست تومان به میرزاحسن داد».
زالو اندازی جزو سنت‌های درمانی پذیرفته شده و به همان معروفیت و مقبولیت حجامت و قصد (رگ‌زنی) بین توده‌های مردم رواج داشت. آری این حیوان یک گرمی به ظاهر مشمئز کننده طی سالیان دراز بیماری‌های صعب‌العلاجی را براحتی درمان می‌کرد و بیماران را از صرف هزینه‌های گزاف، بریده شدن از اندام‌ها، بد شکل شدن پوست، فلج شدن ناشی از سکته مغزی و . . . نجات می‌داده است. تأیید این نظر را با پرسش از افراد 40سال ببالا می‌توانید جستجو کنید.
دیدگاه حکیم جرجانی پیرامون زالو درمانی :
جرجانی معتقد است بهترین زالو، زالوی موجود در آب‌های پاکیزه است و شکل او باید همانند دم موش باشد و شکم او سرخ و پشت او سبز و سرش کوچک باشد و او نیز معتقد است منفعت زالو بیشتر در بیماری‌های پوستی مانند ریش بلخی، قوبا، سعفه و . . . می‌باشد. طریقه استعمال و موارد احتیاطی که جرجانی برشمرده همان دیدگاه بوعلی‌سیناست که از تکرار آن صرف‌نظر می‌کنیم. نکته بارز افتراق دیدگاه جرجانی با تمام حکما درباره کاربرد زالو این جمله او در کتاب ذخیره است که می‌فرماید : «نخست تن را به فصد و مسهل پاک باید کرد و سپس دیوچه (زالو) را فراز گذارید تا منفعت او پدید آید»گزارش موارد زالو درمانی در یک کلینیک در تهران:
در کلینیک طب سنتی ما واقع در شهر تهران مجموعاً روی 31 بیمار عمل زالودرمانی صورت گرفته است که آمار و یافته‌های زیر بدست آمد :
15 بیمار جهت بثورات پوستی و جوش و آکنه‌های مقاوم به درمان و اسکارهای پوستی مراجعه کرده بودند که پس از یک یا دو مرحله زالودرمانی، تغییرات کاملاً محسوسی در ضایعات پوستی آنان پدیدار شد و رضایت درمانی بیماران مذکور بیش از 90% بوده و به جز یک نفر آنان که مجدداً ضایعاتش عود داشته است ، مابقی یعنی 14نفر (93%) طی follow up یکساله عود ضایعات نداشته‌اند.
6 نفر جهت واریس پا زالوتراپی شدند که رضایت درمانی آنان 100% بوده و هر 6نفر پس از یکسال follow up نشانه‌ای حاکی از عود واریس گزارش نکردند.
4 نفر جهت چین و چروک پوست صورت (زیبایی) مراجعه کردند و پس از زالوتراپی، 2نفر (50%) کاملاً راضی اما 2نفر (50%) نتیجه درمانی خاصی مشاهده نکرده‌اند.
یک نفر با سابقه ترومای مفصل مچ‌پا و هماتوم داخل مفصل (با تأیید گرافی و متخصص ارتوپدی و کاندید جراحی مفصل) که شکایت از سدی دایم پا، درد و سری‌پا، و کاهش قدرت عضلانی پاها داشت و در معاینه نبض‌های دورسال پدیس ضعیف و فیل فورم بود، مورد زالودرمانی قرار گرفت که پس از یک هفته تمام ناراحتی و علایم بالینی وی از بین رفت.
بیمار دیگری با آبسه و فیستول آنال (کمپلیکه و مرکب) که بارها مورد جراحی قرار گرفته و عود مجدد داشته است، مورد زالوتراپی قرار گرفت و همکنون پس از حدود 5/1 سال هیچ مشکلی ندارد.
بیمار دیگر Case شناخته شده Diabetic foot می‌باشد که یک پای وی پس از گانگرن شدن آمپوته شده بود و پای دیگر نیز گانگرن شده و در آستانه آمپوتاسیون بود که با 2 جلسه زالودرمانی، پا به حد نرمال برگشته و همکنون هیچ مشکلی ندارد.
Case دیگر Squamous cell carcinoma (کانسر پوستی) invasive بوده است که پس از زالودرمانی (3جلسه) رشد تومور کاملاً محدود شده و از اگزودا و تخریب پیشرونده پوستی و بافت‌های جلدی جلوگیری بعمل آمد.
Case دیگر دختر و پسر جوانی هستند دچار وسواس فکری (Obssesive compulsive) که پس از زالودرمانی پشت گوش، اظهار می‌دارند دیگر از افکار مزاحم و حالات وسواس فکری اثری نمی‌بینند.
بیماران مورد نظر پس از پیگیری یکساله، غیر از مورد خاصّ بیماری خود که به جهت آن زالواندازی کرده بودند، نتایج و تغییرات جالب توجهی را در بدن خود ذکر می‌کردند که به برخی اظهارات آنان توجه کنید :
1ـ متعادل شدن هیپرومنوره و متروراژی (با سابقه هشت‌ساله که مراجعات مکرر و بی‌ثمر به متخصصان گوناگون داشته است)
2ـ کاهش اضطراب و پرخاشگری و tension
پیشنهادات
با توجه به اقبال روزافزون طب مدرن به زالودرمانی و تأثیرات درمانی غیرقابل انکار زالو درمانی پیشنهادات زیر موجه بنظر می‌رسد.
اولا : هر پروسجور طبی در کنار مزایای خود می‌تواند Side effect و Risk‌های گوناگونی دنبال داشته باشد. درمان با زالو نیز از این قاعده مستثنی نیست. وزارت بهداشت درمان آموزش پزشکی جهت قطع هرگونه سودجویی افراد ناصالح باید چارچوب‌های دقیق نظارتی بر امر درمان با زالو اعمال نماید و با معرفی مراکز تأیید شده و کنترل شده و دارای مجوز، در عین حالی که زالودرمانی را ضابطه‌مند خواهد کرد، عموم را از مزایای درمانی زالو(که در برخی موارد هیچ‌ جایگزینی ندارد) بهره‌مند خواهد ساخت. احتمال انتقال ایدز و هپاتیت نمی‌تواند دلیلی بر تعطیلی و حذف پدیده زالودرمانی باشد.(باید مسئله را حل کرد و نه اینکه صورت مسئله را حذف کرد!)
دوماً : ارزش جهانی زالو بین 6-2 دلار (هرعدد زالو) برآورد شده است. با توجه به اینکه مرغوبترین نژاد زالو ] زالوی شرقی یا پارسی (H-Medicinalis orientalis)[ در ایران قابل تکثیر است. شایسته است وزارت بهداشت با همکاری وزارت جهاد کشاورزی اقدام به تکثیر و توزیع زالو‌های طبی و یکبار مصرف جهت مصارف داخلی و صادرات خارج کشور داشته باشد. (با توجه به این حقیقت که مصرف زالو، در کلینیک‌های کشورهای توسعه یافته بطور چشمگیری در حال افزایش است) که با این طریق بحث آلوده بودن زالوها نیز چاره خواهد شد.
سوماً : وزارت بهداشت، دانشگاه‌های علوم پزشکی و مراکز تحقیقاتی و علمی کشور باید روی مکانیسم عمل زالو، ترکیبات بزاق زالو، اثرات local و general درمانی زالو، اندیکاسیونها و کنترا اندیکاسیون‌های زالودرمانی، و سایر جنبه‌های درمانی زالواندازی مطالعات کاربردی و دقیق داشته باشند تا نتایج تحقیقات حاصله به مجامع علمی داخل و خارج‌ کشور عرضه شده و محققین و پزشکان علاقمند به زالودرمانی با base علمی کافی درحیطه‌های طب سنتی و طب مدرن اقدام به درمان با زالواندازی بنمایند.«منابع تحقیق»
1ـ کتاب طب اسلامی (حجامت و زالو) تالیف دکتر سیدعلی طبری‌پور ـ انتشارات النبی بابل 1376.
2ـ سلسله مقالات پژوهشی موسسه تحقیقات حجامت ایران
3ـ کتاب خلاصه مقالات همایش بین‌المللی طب سنتی و مفردات پزشکی ـ دانشگاه شهید بهشتی آبان 1379
4ـ مقاله زالو حجامتگری در دامان طبیعت تألیف سید عبدا... خلیلی
5ـ اقنون در طب (شیخ‌الرئیس ابن‌سینا) ـ انتشارات سروش
6ـ کتاب ذخیره خوارزمشاهی ـ سید اسماعیل جرجانی
7ـ خفی علائی ـ سیداسماعیل جرجانی ـ انتشارت اطلاعات
8- Golden MA & Quinn. Partington MT. Leech therapy in digital replantation Aom 1995.
9- Kocent Lc& spinner SS.Leech therapy new procedures for an old treatment 1992_18 : 481- 483.
10- Graham. CE . Leeches . Br Med 1995.
11- Biopharm LTd. Biopharm Leeches . united Kingdom : walters printer 1996.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: